Εδώ παραθέτω αχταρμά – γιατί βαριέμαι να τα δομήσω – διάφορους λόγους και σκέψεις, πάνω στην αποκατάσταση της δικαιοσύνης, ηθικής τε και οικονομικής. Στο κάτω-κάτω αν είναι να συνεχίσουμε ν’ αντιγράφουμε, ας το κάνουμε τουλάχιστον με άποψη!
 |
| Εκπρόσωπος της IFPI παραδίδει τα πρώτα πνευματικά δικαιώματα στους καλλιτέχνες, οι οποίοι κατασυγκινημένοι απλώνουν τα χέρια νομίζοντας πως απευθύνονται σε αυτούς. |
1. Το έχω θίξει αναλυτικά στην πρώτη μου ανάρτηση επί του θέματος: πόσες φορές χρειάζεται να πληρώσει κανείς πνευματικά δικαιώματα για το ίδιο τραγούδι, στην ίδια ακριβώς εκτέλεση; Αν αγοράσεις για παράδειγμα (α) ένα άλμπουμ του Χατζηγιάννη, (β) μια συλλογή με τα καλύτερα τραγούδια του Χατζηγιάννη και (γ) μια συλλογή με τα καλύτερα ελληνικά τραγούδια της χρονιάς, το πιθανότερο που θα συμβεί θα είναι να πληρώσεις τρεις φορές δικαιώματα για το ίδιο τραγούδι (ενν. του Χατζηγιάννη). Γιατί ρε φιλαράκια; Σας χρωστούσαμε τίποτε κι από προχθές; Πνευματικά δικαιώματα άπαξ και τελείωσε η κοροϊδία.
2.. Το προϊόν που παράγει ένας τραγουδιστής είναι το ΤΡΑΔΟΥΔΙ και όχι το ΑΛΜΠΟΥΜ. Εκτός εξαιρέσεων - όπου μια συλλογή τραγουδιών αποτελεί μια μουσική ή νοηματική ενότητα - το άλμπουμ είναι προϊόν δισκογραφικής και όχι καλλιτεχνικής εμπνεύσεως. Γιατί - μέχρι πρόσφατα και στο μεγαλύτερο βαθμό ακόμα – είμασταν υποχρεωμένοι να πληρώσουμε μια ολόκληρη συλλογή, συνήθως γεμάτη με μουσικά σκουπίδια χωρίς έμπνευση και μεράκι, ενώ εκείνο που κατά βάθος επιθυμούσαμε ήταν ένα ή δύο τραγούδια; Φυσικά, γιατί οι όροι της συναλλαγής επιβάλονταν μονομερώς από εκείνον που βαστούσε την πίτα και το μαχαίρι μαζί. Τώρα σειρά μας, αγοράσαμε μπαλτά δικό μας και κόβουμε κατά βούληση. Μάχαιρα θα δώσεις, μάχαιρα θα λάβεις.
3. Τις τιμές, επίσης, τις ορίζει μονομερώς η δισκογραφική. Οι εταιρείες αυτές, λοιπόν, ήταν μέχρι τελευταία απ’ τις λίγες περιπτώσεις, που δε δίναν δεκάρα τσακιστή για την ανταπόκριση της αγοράς και τους «νόμους» προσφοράς - ζήτησης. Καπιταλιστές χωρίς καπιταλισμό γίνεται; Αυτό καθίσταται ολοφάνερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι για χρόνια ή δεκαετίες οι τιμές των άλμπουμ παρέμεναν αδιάφορα παγωμένες στα ίδια επίπεδα. Υπήρχαν φυσικά και ξεπουλήματα του τύπου «nice price!» και τα σχετικά, αλλά πολύ φοβάμαι ότι μου διέφευγαν τα κριτήρια επιλογής τους (εκτός ότι εξακολουθούσαν να βαρύνονται κι από τα υπόλοιπα ελαττώματα που θίγονται εδώ).
Αλλά στο θέμα μας, για παράδειγμα, δεν καταλαβαίνω γιατί ένα άλμπουμ του Πάριου που χρονολογείται 20 και βάλε χρόνια θα πρέπει να κοστίζει 15 ευρώ, όσο δηλαδή και πολλές καινούργιες δουλειές! Τι διάολο, δεν τα ‘βγαλε πια τα λεφτά του; Ή περιμένουν να γίνει και πάλι ανάρπαστο, ως δια μαγείας;
4. Το κοινό επιπλέει σε πελάγη ανοησίας, μέχρι να του πεις να βάλει το χέρι στην τσέπη. Τότε θα σε λοξοκοιτάζει καχύποπτα και καλά κάνει (εξαιρούνται μερικά ανήλικα). Οι καλλιτέχνες και οι δισκογραφικές, στο σημείο αυτό, έπεσαν εύκολα θύματα του ίδιου τους του μάρκετινγκ.
Δε μπορεί δηλαδή από τη μία, να βλέπεις καλλιτέχνες γκλαμουροβριθείς και χλιδοκαβαλημένους, με τα πλαστικά τους χαμόγελα να ξεπροβάλλουν - όπως οι μύκητες μέσ' απ’ τα κόπρανα – στα κόκκινα χαλιά και στους προβολείς των δεξιώσεων και κατόπιν να καλείσαι να υποστηρίξεις με τις οικονομίες σου αυτή την υπέρβαση, αυτή τη σπατάλη, στην οποία δεν είσαι φυσικά καλεσμένος. Δε είναι δυνατόν να τους βλέπεις όλους αυτούς καταβροχθισμένους από πολυτελή αυτοκίνητα και σκανδαλώδη ενδιαιτήματα (των δύο εκατομμυρίων ευρώ, που παρ’ όλα αυτά δεν είναι και το σπίτι των ονείρων τους ∙ βλέπε Δ. Βανδή σε συνέντευξή της πριν από χρόνια να ξεράσεις) μες στα οποία προσανατολίζονται από τη μυρωδιά της κόκας ή τα κουραδάκια του «μπούμπι» και κατόπιν να πληρώνεις και πνευματικά δικαιώματα. Καταλαβαίνετε την ειρωνία; πνευματικά δικαιώματα σε ανθρώπους που στερούνται ο,τιδήποτε πνευματικό, και μάλιστα στα εκβιαστικά ύψη που εκείνοι μονοπωλιακά καθορίζουν! Υπάρχει δηλαδή μια ηθική διάσταση του φαινομένου, κάθε άλλο παρά διακριτική.
Και δε λέω, δεν είναι σωστό να τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι. Τι γίνεται με τα νέα παιδιά, με τους ανερχόμενους καλλιτέχνες; Θεωρώ ότι κακώς αναζητούμε ρακέτα για το ψευδο-ηθικό μπαλάκι που μας πετάγεται. Ας τους βοηθήσουν οι δισκογραφικές, αυτός δεν είναι κι ένας απ’ τους ρόλους τους; Ας τους βοηθήσουν οι φτασμένοι καλλιτέχνες θεσπίζοντας ένα κοινό ταμείο, ώστε να υποστηρίξουν τους συναδέρφους τους που αγωνίζονται να κατανοήσουν – πρωτάρηδες ακόμη – τους κανόνες της δισκογραφικής μαφίας. Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που κάθεται στα σταυροδρόμια και στις λεωφόρους του χρήματος. Υπάρχουμε κι όλοι εμείς, οι νοικάρηδες των στενών δρόμων και των παρόδων. Ας αναλογιστεί ο καθένας προς ποια μεριά κλίνει η μπαλάντζα.
ΥΓ. Στο κάτω-κάτω ποιος βοηθάει τους νέους μαθηματικούς, τους νέους φυσικούς, τους νέους φιλόλογους, τους νέους δικηγόρους, τους νέους αγρότες, τους νέους οικοδόμους, τους νέους οδηγούς νταλίκας, τους νέους αθλητές, τους νέους συγγραφείς, μπλα μπλά...
5. Πάνω στην ίδια λογική, μπορούμε να καταδικάσουμε και τις κινηματογραφικές εταιρείες. Για χρόνια πολλά - καλή χρονιά, θεωρούσαν διαφήμιση και γκλαμουριά τα τερατώδη κασέ των ατάλαντων μουσκουλαδόρων και της κάθε λογής πεολειχούσας σταρλετίτσας, θεωρούσαν τους αλόγιστους προϋπολογισμούς άριστης ποιότητος δόλωμα για να κάνουν την αρπαχτή τους. Συναγωνίζονταν για το ποια παραγωγή κόστισε τα περισσότερα μαλλιά της κεφαλής τους, για το ποια ταινία έκοψε περισσότερα εκατομμύρια δολλάρια μέσα στην πρώτη βδομάδα πλύσης εγκεφάλου, για το ποιος πρωταγωνιστής -τρια χέστηκε περισσότερο στο χρήμα και με τι σκουπίστηκε κατόπιν και τα σχετικά.
Τυπικό παράδειγμα: «Pirates of the Caribbean: At World’s End». Κόστισε 300 εκατομμύρια δολλάρια, ενώ την πρώτη μόνο εβδομάδα προβολής κονόμησε 114 ‘κατομμυριάκια σε ΗΠΑ (κι επαρχία Καναδά) και 216 επιπλέον κατι-μμυριάκια στην υπόλοιπη υδρόγειο. Σύνολο: 330 και κάτι ψιλά! Με μια σύντομη διασταύρωση στην Wikipedia, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι υπάρχουν περί τα 44-45 κράτη με προϋπολογισμούς μικρότερους από τα κέρδη ΜΙΑΣ ΜΟΝΟ ταινίας, για ΜΙΑ ΜΟΝΟ εβδομάδα προβολής!! Τα συμπεράσματα δικά σας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, φταίει μετά ο κλέφτης;
6. Σε οποιοδήποτε σχεδόν επάγγελμα, η κοστολόγηση του προσφερόμενου προϊόντος είναι ευθέως ανάλογη, ανάμεσα σε άλλα, και με την προσφερόμενη ποιότητα. Ας πούμε, το φτηνοκαναπέ από τα Praktiker θα τον βρεις με 400 ευρώ, ενώ ο επώνυμος, ο σχεδιασμένος στα εργαστήρια της NASA και υφασμένος από μετάξι που παράγουν μεταξοσκώληκες αναθρεμμένοι με σαμπάνια Dom Perignon και χαβιάρι Κασπίας ξεκινάει από αρκετές χιλιάδες και ανεβαίνει κατά την τσέπη του καθενός.
Στη μουσική ή στην κινηματογραφική βιομηχανία κάτι τέτοιο δε συμβαίνει. Στην ίδια τιμή θα βρεις και τη σαβούρα του τελευταίου σκυλιού (όχι του ζώου), που ξεπετάει ένα cd-άκι σε λίγες μέρες, στην ίδια και τη δουλειά εκείνου που μπορεί να κουράστηκε μήνες ή χρόνια για το αποτέλεσμα που σου παρουσιάζει. Όσο κοστίζε ν’ αγοράσεις μια φτηνο-παραγωγή τύπου Blair Witch Project, τόσο κοστίζε κι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ή ο Χάρυ Πότερ. (Φυσικά, εδώ δεν επιχειρώ ποιοτικές συγκρίσεις. Περιορίζομαι στο οικονομικό σκέλος μόνο, ώστε να μην μπλεχτούμε σε άλλες, μακροσκελείς συζητήσεις).
Τι γίνεται όμως αν δε μείνεις ικανοποιημένος απ’ το προϊόν που σου προσφέρουν; Ποια είναι η αποζημίωσή σου για τα λεφτά που κλαις, εκείνο το Σάββατο που έδωσες 9 ευρώ για την απόλυτη χλαπάτσα (και 4μιση ευρώ για ένα μεσαίο ποπ-κορν και μια κόκα-κόλα λάιτ); Θα μου πεις, αυτοί φταίνε που είσαι συ κορόιδο; Επειδή λοιπόν αποζημίωση δεν υπάρχει, κάπως έπρεπε να προστατεύσει κι ο καταναλωτής τον εαυτό του. Η πειρατεία είναι η πιο εύλογη (κι εύκολη) απάντηση, όταν αισθάνεσαι ότι σε κοροϊδεύουν και σ' εκμεταλλεύονται δίχως να έχεις εξίσου ισχυρά μέσα κατοχύρωσης των δικών σου δικαιωμάτων.
7. Γιατί στο κάτω-κάτω η πειρατεία βοηθάει τις εταιρείες περισσότερο απ’ όσο οι ίδιες παραδέχονται.
Παράδειγμα Νο1
Ερώτηση κρίσεως: πιστεύει κανείς από σας ότι η Microsoft θα είχε φτάσει εκεί που έφτασε (και μάλιστα με την ταχύτητα που έφτασε), αν η παράνομη διακίνηση του λογισμικού της δεν την είχε καταστήσει το πλέον αναγνωρίσιμο λειτουργικό σύστημα παγκοσμίως; Μάλιστα, σε αυτό δεν ήταν υπεύθυνη μονάχα η πειρατεία του δικού της λογισμικού, αλλά και όλων εκείνων των εκατοντάδων χιλιάδων εφαρμογών, που στηρίζονταν στην πλατφόρμα του DOS αρχικά ή των Windows αργότερα, καθιστώντας τη Microsoft μονόδρομο! Δεν θα ήταν διόλου αυθαίρετο ή αβάσιμο, αν υπέθετε κανείς ότι πιθανότατα συνέβαλε κι η ίδια σε αυτό, κρυφίως πάντα και προς ίδιον όφελος. Πιθανόν, για τους ακριβώς αντίθετους λόγους, η Apple έμεινε πάντα ένα (ή περισσότερα) βήματα πίσω.
Ξαφνικά, από τα πρώτα Windows 95 που ξεκίνησε ετούτη η φαινομενικά ατελείωτη δυναστεία, έχεις μέσα σε λιγότερο από 10 χρόνια μια ολόκληρη υφήλειο εξοικειωμένη με το λογισμικό σου, με τους browsers σου, με τα office σου, με τα όλα σου. Το αμέσως επόμενο βήμα είναι απλά κάθε μήνα ν’ αγοράζεις καινούργιο χρηματοκιβώτιο, ένα νούμερο μεγαλύτερο.
Παράδειγμα Νο2
Αν δεν υπήρχε η πειρατεία το πιο πιθανό θα ήταν πολλοί από μας να μην αποφασίζαμε να κάνουμε συλλογή των αγαπημένων μας ταινιών. Τι γίνεται όμως με τις παλαιότερες ταινίες, οι οποίες από χρόνο σε χρόνο εξαφανίζονται από τις μηχανές torrent ή γίνονται όλο και πιο δυσεύρετες ∙ ή όταν κάποτε φτάνουν στα χέρια μας ανακαλύπτουμε πως η ποιότητά τους είναι πολύ κάτω του μετρίου; Θα πάμε και θα τις αγοράσουμε, φυσικά. Συνεπώς, κάποιες αγορές μπορεί να μη γίνονται εξαιτίας της πειρατείας (πολύ λίγες όμως, σχετικά με τις τολμηρές υποθέσεις των εταιρειών ∙ βλέπε και προηγούμενη ανάρτηση), από την άλλη όμως κάποιες αγορές γίνονται χάρη σε αυτή.
Μην ξεχνάμε, τελικά, ότι η ποιότητα του υλικού (ειδικά της μουσικής) που διακινείται μέσω της πειρατείας είναι, κατά μέσον όρο, μετριότατη. Δοκιμάστε για παράδειγμα ν’ ακούσετε το ίδιο κομμάτι απ’ το πρωτότυπο δισκάκι και συγκρίνετέ το με οποιαδήποτε mp3 κωδικοποίηση, κάτω των 320 kbps. Θα διαπιστώσετε έκπληκτοι (αν όχι έντρομοι) σε πόση φτήνια έχει εξοικειωθεί η ακοή μας ∙ από τι αισθητικό πλούτο μας αποστερεί το ποιοτικό χάος του διαδικτύου, δίχως να το συνειδητοποιούμε! Αναπόφευκτα, για χάρη της ποιότητας, κάποιες φορές θα στραφούμε και στο πρωτότυπο.
Θα κλείσω με μια ακόμη, τελευταία ανάρτηση, όπου θα εξετάσω τι δικαιώματα έχει ένας δημιουργός πάνω στο έργο του και τι ενστάσεις μπορούν να προβάλλουν οι αποδέκτες αυτού. Με άλλα λόγια, ο αποδέκτης μιας πνευματικής δημιουργίας δεν έχει εξίσου χρεία μεριδίου πνευματικής προστασίας;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου